Türk Medeni Kanunu Kapsamında Yasal Mirasçılık ve Payların Belirlenmesi
- Yasal Mirasçılığın Tanımı ve Mirasçı Türleri
Yasal Mirasçılık, mirasbırakanın vefatı anında, herhangi bir vasiyetnameye gerek kalmaksızın, doğrudan Kanun gereği malvarlığını devralan hak sahipliği durumudur.
- Yasal (Kanuni) Mirasçılar: Kanunda belirtilen zümre sistemine ve sıraya göre mirasçı olan kişilerdir (Altsoy, eş, ana-baba vb.). Kanuni mirasçılık, mirasbırakanın iradesi dışında, doğrudan yasa ile belirlenir.
- Atanmış Mirasçılar: Mirasbırakanın kendi iradesiyle (vasiyetname veya miras sözleşmesi) belirlediği, mirasın bir kısmını veya tamamını alması öngörülen kişilerdir. Atanmış mirasçılar, ancak yasal mirasçılarla birlikte mirasa sahip olabilirler.
- Yasal Mirasçılığın Temeli: Zümre Sistemi
Türk Miras Hukuku’nda mirasçılar ve miras payları, Zümre Sistemi (Parental Sistem) adı verilen, birbirini dışlayan üç öncelikli zümre üzerinden belirlenir. Bu sistemde, önceki zümrede tek bir mirasçının dahi bulunması, sonraki zümredeki tüm kişilerin mirasçılığını engeller.
| Zümre | Kapsamı | Öncelik Kuralı |
| Birinci Zümre | Mirasbırakanın Altsoyu (Çocukları, torunları ve onların çocukları) | Bu zümrede mirasçı varsa, diğer zümreler mirasçı olamaz. |
| İkinci Zümre | Mirasbırakanın Anne ve Babası ile onların altsoyu (Kardeşler ve yeğenler) | Birinci Zümre’de mirasçı yoksa miras bu zümreye geçer. |
| Üçüncü Zümre | Mirasbırakanın Büyükanne ve Büyükbabaları ile onların altsoyu | İkinci Zümre’de mirasçı yoksa miras bu zümreye geçer. |
Halefiyet İlkesi: Mirasbırakandan önce ölmüş olan bir mirasçının yerini, varsa, altsoyu alır. Örneğin, mirasbırakanın ölen çocuğunun yerine, o çocuğun çocukları (torunlar) mirasçı olur.
- Özel Kanuni Mirasçılar ve Devletin Durumu
Kan hısımlarının yanı sıra, bazı özel statüdeki kişiler de yasal mirasçı olabilirler:
- Sağ Kalan Eş: Eş, zümre sistemi içinde yer almaz, ancak birlikte mirasçı olduğu zümreye göre belirlenen özel bir paya sahiptir.
- Evlatlık: Evlatlık ve altsoyu, evlat edinenin mirasçısıdır. Ancak evlatlığın kendi ailesiyle olan mirasçılık ilişkisi devam ederken, evlat edinen evlatlığa mirasçı olamaz.
- Devlet: Mirasbırakanın yasal mirasçı zümrelerinin (1., 2. ve 3. zümre) ve sağ kalan eşin bulunmaması halinde, miras Devlet’e geçer (TMK m. 501).
- Sağ Kalan Eşin Miras Paylarının Hesaplanması (TMK m. 499)
Sağ kalan eşin yasal miras payı, mirasbırakanın hangi zümre ile birlikte mirasçı olduğuna göre değişir.
| Birlikte Mirasçı Olunan Zümre | Eşin Yasal Miras Payı |
| Altsoy ile birlikte (Birinci Zümre) | Mirasın dörtte biri (1/4) |
| Anne ve Baba Zümresi ile birlikte (İkinci Zümre) | Mirasın yarısı (1/2) |
| Büyükanne ve Büyükbaba Zümresi ile birlikte (Üçüncü Zümre) | Mirasın dörtte üçü (3/4) |
| Hiçbir zümre mirasçısı yoksa | Mirasın tamamı |
- Saklı Pay (Zorunlu Mirasçılık) Kurumu
Mirasbırakanın vasiyetname ile tasarruf serbestisi olmasına rağmen, Saklı Pay kurumu bu serbestiyi kısıtlar. Bu kurum, bazı yakın mirasçıların (Saklı Paylı Mirasçılar) miras üzerindeki asgari haklarının korunmasını amaçlar.
- Saklı Paylı Mirasçılar: Türk Hukuku’nda sadece altsoy, anne-baba ve sağ kalan eş saklı paylı mirasçıdır. (Kardeşlerin saklı payı 2007 yılında kaldırılmıştır.)
- Koruma: Mirasbırakanın, bu payları zedeleyen tasarruflarına (vasiyet veya bağış) karşı, saklı paylı mirasçılar Tenkis Davası açarak haklarının iadesini talep edebilirler.
Kanuni mirasçılık düzenlemeleri, mirasbırakanın bir irade beyanı olmadığı durumlarda devreye giren yedek hukuk kurallarıdır. Mirasbırakanın tasarruf edebileceği kısım, bu saklı paylar çıkarıldıktan sonra kalan, tasarruf oranı olarak adlandırılan bölümdür.
Haklarınızı Korumak İçin: Yasal mirasçılık paylarının doğru hesaplanması, özellikle birden fazla zümrenin devreye girdiği ve sağ kalan eşin bulunduğu durumlarda karmaşık hale gelebilir. Mirasınızdaki hak kayıplarını önlemek ve payınızı doğru tespit etmek için uzman hukuki danışmanlık almanız kritik öneme sahiptir.
Miras paylarının belirlenmesi, miras davaları ve diğer hukuki süreçler hakkında detaylı bilgi almak için büromuzla iletişime geçebilirsiniz.