6 Ekim 2025 In Miras Hukuku

Belirli Mal Bırakma Vasiyeti ve Hukuki Sonuçları

Mirasbırakanın, vasiyetname yoluyla gerçekleştirdiği belirli mal bırakma tasarrufu (TMK m. 517), maddi anlamda ölüme bağlı tasarrufun en yaygın şeklidir. Bu, mirasbırakanın bir kimseyi mirasçı atamaksızın, ona terekeden belirli bir malvarlığı değeri (bir ev, bir alacak, bir intifa hakkı veya borçtan kurtarma gibi) kazandırmasıdır.

Bu tasarruf, mirasçılar ve vasiyet alacaklısı arasında hukuken çok önemli bir ayrım yaratır: Külli Halefiyet ve Cüz’i Halefiyet.

 

  1. Külli Halefiyet vs. Cüz’i Halefiyet (Alacak Hakkı)

Vasiyet alacaklısı, yasal veya atanmış mirasçıların aksine, mirasbırakanın ölümü anında vasiyet konusunu doğrudan kazanamaz.

Mirasçı (Külli Halef) Vasiyet Alacaklısı (Cüz’i Halef)
Murisin ölümüyle anında ve bir bütün olarak (borçlar dahil) malvarlığına sahip olur. Murisin ölümüyle birlikte, vasiyet konusunun kendisine devredilmesini isteme konusunda kişisel bir alacak hakkına sahip olur (TMK m. 600/I).
Miras ortaklığına dâhil olur. Miras ortaklığına dâhil olmaz.
Tüm miras işlemlerinde aktif ve pasif taraf olur. Sadece vasiyet yükümlüsünden malı talep eder.

Muacceliyet: Vasiyet alacağı, tasarruftan aksi anlaşılmadıkça, kural olarak vasiyet yükümlüsünün mirası kabul etmesi veya ret hakkının düşmesiyle muaccel (talep edilebilir) hale gelir.

 

 

  1. Taraflar ve Yükümlülükler
  • Vasiyet Alacaklısı: Kendisine belirli mal bırakılan kişi olup, vasiyet borçlusuna karşı ifa talebinde bulunan gerçek veya tüzel kişidir. Vasiyet alacaklısı, mirasbırakandan sonra ölse bile, bu alacak hakkı onun mirasçılarına geçer.
  • Vasiyet Borçlusu (Yükümlüsü): Vasiyeti yerine getirmekle yükümlü kişidir. Mirasbırakan özellikle bir kişiyi belirlemediyse, TMK m. 600/I gereği tüm yasal ve atanmış mirasçılar vasiyet borçlusu konumundadır.

 

  1. Vasiyetnamenin İptal ve Tenkis Halleri (Geçersizlik)

Belirli mal bırakma vasiyeti, diğer ölüme bağlı tasarruflar gibi, kanunda belirtilen sıkı geçerlilik şartlarına tabidir. Bu şartlara aykırılık halinde vasiyetname geçersiz kabul edilir ve iptal davası açılabilir.

Vasiyetin Geçersizlik (İptal) Sebepleri:

  1. Ehliyetsizlik: Mirasbırakanın vasiyetname yapma ehliyetinin (ayırt etme gücü veya yaş) bulunmaması.
  2. İrade Bozuklukları: Tasarrufun yanılma, aldatma (hile) veya korkutma (zorlama) sonucunda yapılmış olması.
  3. Şekil Eksikliği: Resmî, el yazılı veya sözlü vasiyetnamenin kanunda öngörülen şekil şartlarına uyulmaması.

 

  1. Vasiyetten Geri Alma ve Sona Erme Halleri

Vasiyetin sona ermesi, mirasbırakanın iradesiyle veya ifa imkânsızlığı ile gerçekleşebilir:

  • Sağlararası Tasarrufla Geri Alma (Örtülü Geri Alma): Mirasbırakanın, vasiyet konusu malı başkasına satması veya bağışlaması gibi, vasiyetle bağdaşmayan geçerli ve iradi sağlararası tasarrufta bulunması durumunda vasiyet geri alınmış sayılır (TMK m. 544/II).
  • Terekede Bulunmama:

“Bırakılan belirli mal terekede bulunmadığı takdirde, tasarruftan aksi anlaşılmadıkça, ölüme bağlı tasarrufu yerine getirmekle yükümlü olanlar borçtan kurtulurlar” (TMK m. 517/III). Borçlunun kusuru olmadan ifa imkânsızlığı oluşursa vasiyet borcu sona erer.

 

       5.Taşınmaz Vasiyetinde İfa ve Tescil Süreci

Taşınmaz (örneğin bir ev) vasiyet edildiğinde süreç, külli halefiyet prensibi nedeniyle karmaşıklaşır:

Bir taşınmazın vasiyet edilmesi hâlinde, vasiyet alacaklısının mülkiyeti kazanması şu süreci izler:

  1. Mülkiyetin Geçişi: Mirasbırakanın ölümüyle birlikte taşınmazın mülkiyeti doğrudan mirasçılara geçer (külli halefiyet). Tapu kaydında hâlâ mirasbırakanın ismi yer alsa da, fiilen mülkiyet mirasçılara aittir.

  1. Tescil Talebi: Lehine belirli bir mal bırakılan vasiyet alacaklısının, mülkiyeti kendi adına tescil ettirebilmesi için, vasiyeti yerine getirmekle yükümlü olan tüm mirasçıların (vasiyet borçlularının) elbirliği mülkiyeti gereği tapuda oybirliğiyle yazılı tescil talebinde bulunmaları gerekir. Ancak mirasçılar, vasiyetnameyle muris tarafından ortaya konan son iradeye aykırı hareket edebilirler.
    Vasiyet alacaklısı, mirasın açılmasıyla birlikte, vasiyet konusunun kendisine devredilmesini isteme hakkına sahip olur. Bu hak, TMK m. 600/I uyarınca yalnızca kişisel bir alacak hakkı niteliğindedir; doğrudan mülkiyet hakkı sağlamaz. Mirasbırakanın ölüme bağlı tasarrufu, vasiyeti yerine getirecek kişi ile vasiyet alacaklısı arasında bir borç ilişkisi doğurur.
    Vasiyet alacağının doğmuş olması, onun hemen talep edilebilir olduğu (muaccel) anlamına gelmez. TMK m. 600/II’ye göre, aksi tasarruftan anlaşılmadıkça, vasiyet alacağı ancak vasiyet yükümlüsünün mirası kabul etmesi veya ret hakkının düşmesiyle muaccel hâle gelir.

 

  1. Vasiyetin Yerine Getirilmesi (Tenfiz) Davası ve Savunma (Def’i) Yolları

Vasiyet borçlusunun (mirasçıların) vasiyeti yerine getirmeyi reddetmesi halinde, vasiyet alacaklısı hakkını mahkeme yoluyla talep eder. Bu dava, Vasiyetin Tenfizi Davası (yerine getirilmesi davası) olarak adlandırılır.

  1. A) Dava Niteliği
  • Bu dava, vasiyet alacaklısının, kendisine bırakılan malın mülkiyetinin devredilmesini talep ettiği, hukuki niteliği itibarıyla bir tescile zorlama (eda) davasıdır (TMK m. 716).
  1. B) Davalı Tarafın Savunma (Def’i) Beyanları

Davalı (vasiyet borçlusu), tenfiz davasına karşı, vasiyetnamenin hükümsüzlüğünü ileri sürerek savunma yapabilir:

  1. İptal Def’i (TMK m. 557): Davalı, vasiyetnamenin yukarıda sayılan geçersizlik sebeplerinden biri nedeniyle (ehliyetsizlik, şekil eksikliği vb.) hükümsüz olduğunu savunma yoluyla (defi olarak) ileri sürebilir.
  2. Tenkis Def’i (TMK m. 560): Davalı, vasiyetnamenin kendi saklı payını ihlal ettiğini ileri sürerek, vasiyet alacağının saklı payı aşan kısmının indirilmesini (tenkis edilmesini) talep edebilir.
  1. C) Zamanaşımı Süresi

Vasiyet alacaklısının tenfiz (dava) hakkı, ölüme bağlı kazandırmayı öğrenmesinin veya vasiyet borcu daha sonra muaccel olacaksa muaccel olma tarihinin üzerinden on yıl geçmekle zamanaşımına uğrar (TMK m. 602). Bu sürenin dolması halinde davalı, zamanaşımı def’inde bulunarak davanın reddini sağlayabilir.

 

 

  1. Yarar, Hasar ve Masrafların Geçişi

TMK m. 518/I uyarınca, bırakılan belirli mal, mirasın açılması anındaki durumuyla teslim olunur. Yarar ve hasar, mirasın açılması anında vasiyet alacaklısına geçer.

  • Ölüm Öncesi Değişiklikler: Mirasbırakanın ölüm anına kadar malda meydana gelen olumlu veya olumsuz tüm değişikliklere vasiyet alacaklısı katlanır.
  • Ölüm Sonrası Değişiklikler: Mirasın açılmasıyla ifa anına kadar geçen sürede, vasiyet borçlusunun kusuru varsa meydana gelen hasarlardan sorumlu olur. Borçlu, bu sürede vasiyet konusu üzerindeki zorunlu ve yararlı masrafları (örneğin bir taşınmazın vergileri veya onarımı) vasiyet alacaklısından talep edebilir.

 

 

Hukuki Destek İhtiyacı: Vasiyet yoluyla bırakılan belirli malların devir süreci, miras ortaklığının elbirliği mülkiyetine takılması ve saklı pay sorunları nedeniyle karmaşıktır. Hem vasiyet alacaklısının hakkını alması hem de vasiyet borçlusunun borçtan kurtulması için hukuki sürecin titizlikle yönetilmesi gerekir.

Vasiyetin ifası, tescile zorlama davaları ve vasiyetten kaynaklanan uyuşmazlıklar konusunda hukuki destek almak için büromuzla iletişime geçebilirsiniz.